Voeding volgens de vijf elementen 

“vanuit de Chinese geneeskunde” 

 

“Ontbijt als een keizer, lunch als een koning en diner als een bedelaar  

Uit het boek “Ontbijt je fit” van Jutta Koehler  

 

Qi:  

De meest gebruikelijke vertaling van Qi is levensenergie. 

De functies van Qi zijn: verwarmen, voeden, beschermen en transformeren.  

Tevens voor de functionele activiteit van een orgaansysteem.  

Ons lichaam wint Qi uit de ademlucht en onze voeding. 

Een tekort aan Qi kan onder ander leiden tot futloosheid, spijsverteringsklachten, hartkloppingen bij lichte bewegingen en frequent verkouden worden.  

 

Yang:  

Yang symboliseert de levenskracht in ons lichaam. Voldoende Qi en Yang hebben betekend dat je energiek bent en enthousiast kunt raken. Tevens voorziet het je lichaam van warmte.  

Yang stimuleer je door actief te zijn en door thermisch warme en hete voedingsmiddelen te gebruiken.  

Een tekort aan yang kan leiden tot extreem koude ledematen, kouwelijkheid alom, onvruchtbaarheid, overdag veel moeten plassen met heldere urine, s’nachts moeten plassen en libidoverlies.  

 

Bloed:  

De taak van bloed (in TCM verdikte Qi) is het voeden en bevochtigen van het lichaam. Bloed ontstaat in de milt op basis van onze voeding. Met name vrouwen moeten goed letten op hun bloed, omdat ze van nature gevoelig zijn voor een tekort. Dit komt voornamelijk door de menstruatie, bevallingen en de overgang. Ook na operaties kun je in een zogenaamde bloed deficiëntie terecht komen.  

Symptomen van een tekort aan bloed zijn onder andere: nachtblindheid, prikkelbaarheid, moeite met in slaap komen en hartkloppingen in rust.  

Een bloed deficiëntie kan bij vrouwen ook leiden tot weinig of geen menstruatiebloed. 

 

Yin:  

Yin symboliseert onze levenssappen. Yin omvat alle vloeistoffen van het lichaam, inclusief het bloed. Voldoende Yin hebben betekend dat je kunt afkoelen, dat je jezelf kunt ontspannen en dat je goed slaapt. Het betekend ook dat je voldoende substanties kunt aanmaken. Dat wil zeggen, spiermassa en sterke botten hebt om reserves op te bouwen. Yin versterk je door thermisch verfrissende en afkoelende voedingsmiddelen. Daarnaast is de leefstijl van belang: rusten, voldoende slapen, mediteren en ontspannen, koesteren allemaal het Yin in ons lichaam.  

Kenmerken van een Yin tekort zijn: droge mond en droge slijmvliezen, slaapstoornissen, gevoel van warmte, (met name op de middag), ’s nachts transpireren, inwendige onrust en vatbaar zijn voor stress.  

 

Ying:  

Jing is de essentie van ons lichaam. Het is opgeslagen in onze nieren. Jing bevat erfelijke informatie uit ons diepste verleden. Zijn functie kun je vergelijken met een batterij. De hoeveelheid stroom die je batterij kan leveren, staat al bij je conceptie vast. In de loop van het leven verbruiken we steeds meer stroom, met name bij veel stress en slechte voeding. Doordat de hoeveelheid Jing beperkt is, is het beschermen van je Jing het belangrijkste doel als je vitaal oud wilt worden.    

 

Nu je een beetje weet hoe je lichaam in elkaar zit, hier een stukje over het belang van de voeding.  

De beste tijd voor je ontbijt is tussen 7.00-11.00 uur, hier ligt de optimaal tijd van de maag/milt. 

 

De maag  

Om  optimaal te kunnen verteren heeft de maag voldoende sappen nodig. Deze moeten in voeding aanwezig zijn zoals bijvoorbeeld in geblancheerde groente en soepen. Als de maag onvoldoende sappen krijgt onttrekt de maag de sappen van je lichaam. In dit geval kunnen droogte-klachten of hitte-klachten ontstaan of verergeren.  

Is je maag uit balans, dan merk je dit aan de volgende symptomen: 

-pijnlijke bovenbuik 

-een gevoelige maag 

-reflux-brandend maagzuur-oprispingen 

-gevoel of het eten niet daalt 

-behoefte aan koud drinken en koud eten 

-slechte adem 

-droge mond 

-blijvend hongergevoel 

-geeuwhonger, ook ’s nachts 

 

De milt: 

De milt kun je zien als het vuurtje dat onder de maag brandt.  

Dit vuur verwarmt de voedingsmiddelen en kookt ze gaar.  

De zuivere aandelen van de voedingsmiddelen worden getransformeerd tot lichaamseigen stoffen en de onzuivere aandelen worden uitgescheiden.  

Goed verteren heeft niet alleen betrekking op voeding maar betekend ook dat je informatie goed kunt opnemen en onthouden. Net als voeding moet je informatie ook “verteren” 

Een gezonde milt zorgt ervoor dat je een rustige geest hebt en geen tijd verspilt aan overmatig veel piekeren.  

De milt geeft ook stabiliteit aan je lichaam, en zorgt ervoor alles in je lichaam zoals je bloed en organen op de juiste plek blijft in je lichaam. Een goed werkende milt beschermt je tegen orgaanverzakkingen, aambeien en snel blauwe plekken krijgen.  

De milt geeft de eigenschap om te kunnen zorgen. Vooral de zorg om jezelf in eerste instantie. Als je jezelf verwaarloost of wegcijfert voor het welzijn van een ander, dan raakt je milt uit balans.  

 

Milt verstekende voedingsmiddelen zijn zoeten ingrediënten, zoals granen, zetmeel houdende groenten, vis, vlees, gevogelte, eieren, peulvruchten, vet en olie.  

Extreem zoete producten kunnen de milt echter weer verzwakken, bijvoorbeeld witte suiker en ruwe rietsuiker, oersuiker, granenstroop, kokosbloesemsuiker en honing. (bij overmatig eten)  

Indien je de milt blootstelt aan veel koude voeding moet het vuur heel hard werken, op den duur raakt het verzwakt met als gevolg een haperende spijsverteringen een tekort aan warmte voor de rest van je lichaam, dit wordt in de Chinese geneeskunde een Milt Qi deficiëntie (tekort) genoemd.  

 

 

Symptomen van een milt Qi tekort: 

-vermoeidheid (vooral na het eten) 

-opgeblazen gevoel 

-winderigheid 

-overmatig veel trek in snoep 

-snel blauwe plekken krijgen 

-prikkelbaar darm syndroom  

-koude handen en voeten 

-zwak bindweefsel 

-orgaanverzakkingen 

-aambeien 

-brijige ontlasting 

-meer dan drie keer ontlasting per dag 

-verminderd concentratievermogen 

-veel piekeren, zorgen maken 

 

Als je je verzwakte verteringsvuur vervolgens blootstelt aan damp -en slijmvormige voeding ontstaat er een stoort composthoop in je buik. De voeding wordt dan niet meer getransformeerd en begint te dampen en te gisten. Om van de composthoop af te komen probeert de milt de compost ergens kwijt te raken . Ze kan dit bijvoorbeeld doen door de compost o.a. via je neus het lichaam uit te leiden. Een loopneus en frequente verkoudheid zijn het gevolg. De milt kan de compost ook naar de benen sturen, waardoor oedeem en cellulitis kunnen ontstaan. Dit mechanisme verklaart waarom de klachten niet beperkt blijven tot het spijsverteringssysteem, maar in ons hele lichaam kunnen optreden.  

 

De volgende symptomen zijn allemaal kenmerken van een “composthoop” oftewel damp in het lichaam.  

-extreem stinkende ontlasting en stinkende windjes.  

-candida -infecties, voetenschimmel en vaginale schimmel. 

-plakkerige ontlasting 

-overgewicht, waterophopingen, oedemen 

-cellulite 

-gezwollen gezicht en handen, met name ’s ochtends  

-zwaar gevoel in de ledematen 

-duf gevoel in het hoofd (wattig hoofd)  

-weinig dorst 

-neerslachtig en flegmatisch gevoel 

-loopneus 

-vaak verkouden, eventueel met veel slijmafscheiding 

-sterke behoefte aan koffie 

-oorontsteking met vocht 

 

 

Als je je in veel van deze symptomen herkent, heeft je milt hulp nodig. Een goede balans is dan juist belangrijk. De maaltijden moeten de maag bevochtigen maar mogen de milt niet verslijmen. Tegelijkertijd mogen maaltijden voor de milt  niet te koud zijn en voor de maag niet te heet.  

 

Vanaf 7 uur in de ochtend is de maag optimaal, en hoopt op een grote maaltijd, de milt zet haar vuur op de hoogste stand, dit zorgt samen voor een goede samenwerking tussen maag en milt. Echter als er op dat moment geen of weinig voeding naar binnen komt, hierdoor hebben ze op het moment supreme soms niets te doen en verliezen ze hun functie. In de ochtend kun je het beste verteren dus vandaar het spreekwoord ontbijt als een keizer (groots en warm) lunch als een koning en diner als een bedelaar.  

 

 

Verkoeld het lichaam:  

-groene thee (niet drinken als je last hebt van koude handen en voeten, het lichaam koelt namelijk sterk af dus krijg je het nog kouder. Ook vertraagt hierdoor de spijsvertering waardoor de vertering vertraagt en onvoldoende verloopt. Hierdoor wordt alles (ook geneesmiddelen) moeilijker opgenomen in ons lichaam.  

-IJs (verkoelt het lichaam en vertraagt het verteringsproces) 

-Warme pepermuntthee (gekookt water is goed voor het verteringssysteem)  

-witte suiker 

-yoghurt -kwark 

-kiwi 

-banaan 

-fruit 

-rauwkost 

 

Verhoogd de bloeddruk:  

-zoethout thee

 

 

Voedt/versterkt bloed: 

-verse peulgroenten (goed geweekt, anders verteren ze niet) Voorbeelden van peulvruchten zijn: bruine, witte en zwarte bonen, kapucijners, linzen, kikkererwten, spliterwten, kidneybonen en sojabonen. In de winkel vind je ze in blik, glas of stazak. Die peulvruchten zijn klaar voor gebruik. Let wel op dat er niet te veel zout en geen suiker aan is toegevoegd. Je kunt ook gedroogde peulvruchten kopen die je zelf nog moet koken. Peulvruchten bevatten net als vlees eiwit, ijzer en vitamine B1. Dit maakt ze een goede vleesvervanger. Zet ze in ieder geval elke week een keer op het menu. 

-Vlees (kleine porties) liefst stoofvlees, lang gegaard vlees, zoals de Chinezen zeggen, eet vlees zoals --soep 

-volle granen gekookt 

-volkoren rijst 

-gierst 

-boekweit 

-quinoa 

-groentebouillon (zelf getrokken) heel geschikt voor vegetariërs  

-kippenbouillon van kip met botten 

-rode en blauwe bessen 

 

Behandelpunten: 

Lever 8  

Milt 6 

Maag 36 

Blaas 18-20-23-17 (met moxa)  

RM 4 

Lv 2 (bij warmte leegte)  

 

 

Houdt het lichaam vochtig: 

-fruit 

-voldoende water drinken 

 

Droogt het lichaam uit: 

-alcohol 

-pittige kruiden zoals sambal, rode peper, knoflook, chili 

-schimmelkaas 

-lamsvlees  

-koffie 

 

Verwarmt het lichaam: 

-Soep (op het vuur verwarmt) dit zet de spijsvertering in beweging 

-een warm gekookt ontbijt (pannenkoekjes van boekweit, soep, tortilla, ei, havermoutpap)  

-kip 

-walnoot 

-pompoen 

-jeneverbes 

-haver 

 

Neutrale voeding: 

-rijst 

-aardappel 

-ei 

-roomboter 

-kaas 

 

Verfrissende voeding:  

-karnemelk 

-appel 

-aubergine 

-zwarte thee 

-sinaasappel 

 

Damp-slijmvormende voeding: 

-brood 

-bier 

-pinda’s 

-pindakaas 

-bananen 

-kaas 

-melkproducten 

-grote porties vlees 

 

Verteringsbevorderaars: 

-citroensap 

-Sojasaus 

-misopasta 

-citroen- en sinaasappelschil 

-zeewier 

 

Moeilijk verteerbaar:  

-muesli 

-rauwe granen 

-volkorenbrood 

-rauwe groenten 

-rauwe voedingsmiddelen 

-crackers 

 

Vijf elementen:  

Heb je last van onderstaande organen dan kun je deze in balans brengen met de volgende smaken:  

Lever/galblaas: zuur  

functie: bewaart de sappen/leidt naar binnen-naar beneden/trekt samen.  

voobeelden-citroen-yoghurt-karnemelk-peterselie-kiwi-appel-sinasappel-azijn 

 

 

Hart/Dunne darm: bitter 

functie: droogt uit/leidt naar beneden 

voorbeelden: kurkuma, cacao, koffie, rucola, bier, zwarte thee 

 

Milt/Maag: zoet 

functie: harmoniseert/bevochtigd/ontspant/versterkt het midden 

voorbeelden: dadel, roomboter, oersuiker, wortel, pompoen, rundvlees, olijfolie, pastinaak 

-versterkende voor de milt: gedroogde kruiden zoals tijm, oregano en majoraan (schimmelwerende en antibiotische werking 

-licht bitter smaken zoals rucola, tuinkers 

 

Longen/Dikke Darm: scherp 

functie: verspreid/heft stagnaties op/werkt zweet afdrijvend 

voorbeelden: chili, tuinkers, prei, waterkers, kerrie, gedroogde tijm, laurierblad 

 

Nieren/Blaas: zout  

functie: maakt week/leidt naar binnen 

voorbeelden: zeezout, zeewier, zalm, kikkererwt, varkensvlees 

 

Voedingsadvies bij vegetariërs: 

 

Als je ervoor kiest om af te zien van vlees, is een voedzaam en stevig alternatief van groot belang. Veel vegetariërs nemen dierlijke melkproducten ter vervanging van vlees. Doordat dierlijke melkproducten slijmvormend werken, zijn ze volgens de Chinese geneeskunde echter geen geschikte vleesvervanger. Peulvruchten daarentegen leveren eiwit zonder het lichaam te verslijmen. Als je vegetarisch eet en last hebt van kouwelijkheid, moet je nog beter zorgen dat je genoeg “krachtvoer” binnenkrijgt. Dat lukt het beste door een tot twee maaltijden met peulvruchten per dag te eten.  

Voorbeelden van peulvruchten zijn: bruine, witte en zwarte bonen, kapucijners, linzen, kikkererwten, spliterwten, kidneybonen en sojabonen. In de winkel vind je ze in blik, glas of stazak. Die peulvruchten zijn klaar voor gebruik. Let wel op dat er niet te veel zout en geen suiker aan is toegevoegd. Je kunt ook gedroogde peulvruchten kopen die je zelf nog moet koken. 

 

Peulvruchten bevatten net als vlees eiwit, ijzer en vitamine B1. Dit maakt ze een goede vleesvervanger. Zet ze in ieder geval elke week een keer op het menu.